Angina wirusowa czy bakteryjna – jak rozpoznać typ anginy?

Angina wirusowa czy bakteryjnaInfekcja gardła może mieć podłoże wirusowe lub bakteryjne. Od prawidłowego rozpoznania przyczyny zapalenia gardła – zależy skuteczność leczenia (sposób leczenia). Największym problemem przy infekcji pozostaje odpowiedź na pytanie „czy do leczenia gardła konieczny jest antybiotyk”?

Jak wiadomo, antybiotyki należy stosować wyłącznie w przypadku potwierdzonego zakażenia bakteryjnego. W rozpoznaniu anginy kluczową rolę odgrywają występujące objawy oraz wykonanie badania – testu z wymazu z gardła.

W praktyce, rozpoznanie typu infekcji gardła opiera się o różnicowanie infekcji wirusowych od zakażenia bakteryjnego paciorkowcem S.pyogenes. Ważną rolę w diagnostyce anginy ropnej odgrywają towarzyszące pacjentowi, charakterystyczne objawy anginy, o których dowiesz się tutaj

Nie zawsze jednak, angina bakteryjna zostaje prawidłowo rozpoznana na podstawie samych objawów. Często bywa mylona z mononukleozą zakaźną (wirus EBV) lub infekcją adenowirusami. Chcąc uniknąć groźnych powikłań powinniśmy wykonać szybki test z wymazu z gardła (u lekarza lub z apteki). Alternatywą jest pobranie wymazu oraz wykonanie badania przez laboratorium mikrobiologiczne. Na taki wynik jednak trzeba czekać aż 3 dni. 

Infekcja gardła – czy zawsze potrzebny jest antybiotyk?

NIE
Antybiotyki do leczenia infekcji gardła powinny być stosowane jedynie w przypadku potwierdzonej infekcji bakteryjnej.

Antybiotyki nie leczą ani nie wpływają na skrócenie czasu trwania choroby wirusowej – wręcz przeciwnie.

Biorąc pod uwagę, że infekcja gardła tylko w 10-15% jest wywołana przez bakterie – tylko 1 na 10 pacjentów kwalifikuje się do leczenia przeciwdrobnoustrojowego.

Co powoduje infekcje gardła?

Infekcja może być wynikiem:

wirusów – adenowirusy, wirusy opryszczki (HSV 1 i 2), wirusy EBV czy CMV
bakterii – najczęściej S.pyogenes (czyli paciorkowiec ropotwórczy), rzadziej mogą to być Arcanobacterium haemolyticum, Fusobacterium necrophorum, Yersinia pestis, Yersinia enterocolitica, Neisseria gonorrhoeae, Corynebacterium diphtheriae, Francisella tularensis
grzybów – Candida spp. (pleśniawki)

Jak to wygląda w praktyce?

Niestety, z gabinetu lekarskiego 75% chorych w Polsce wychodzi z receptą na antybiotyk…

W główniej mierze taki stan rzeczy wynika z braku wykonywanych badań. Infekcja w większości przypadków diagnozowana jest jedynie na podstawie objawów klinicznych.

Niestety jak wiadomo, objawy niektórych infekcji wirusowych są łudząco podobne do symptomów anginy ropnej wywołanej przez paciorkowce. Stąd ustalenie przyczyny zakażenia jedynie na podstawie objawów, jest utrudnione.

WIĘCEJ: wirusowe zapalenie gardła – przyczyny i objawy

Zgodnie z zaleceniami Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków:

Zawsze, gdy podejrzewana jest etiologia bakteryjna (paciorkowcowa), zalecane jest wykonanie badania bakteriologicznego (wymaz mikrobiologiczny lub szybki test na Strep A), przede wszystkim z powodu niewystarczającej czułości wywiadu i badania przedmiotowego w różnicowaniu między zakażeniem bakteryjnym i wirusowym”.

Angina wirusowa czy bakteryjna – jak rozpoznać?

Najczęściej spotykane w praktyce przypadki infekcji gardła to zakażenie wirusowe lub angina wywołana przez bakterie Streptococcus pyogenes.

Dlatego odpowiedź na pytanie „angina wirusowa czy bakteryjna” najczęściej wymaga jedynie wykluczenia lub potwierdzenia tej drugiej – czyli zakażenia paciorkowcem Strep A.

W celu rozpoznania zakażenia S.pyogenes oraz ograniczenia leczenia antybiotykami (jeśli nie jest to wskazane) – stosuje się różne skale punktowe. Najczęściej przez lekarzy używana jest skala Centora w modyfikacji McIsaaca. Uwzględnia ona punktację związaną z danym objawem klinicznym, która następnie jest sumowana i służy do interpretacji wyniku.

gorączka powyżej 38oC (+1)
brak kaszlu (+1)
powiększone przednie węzły chłonne szyjne (+1)
– obrzęk oraz nalot na migdałkach (+1)
wiek
od 3 do 14 lal (+1)
od 15 do 44 lat (0)
powyżej 45 lat (-1)

Jaki jest Twój wynik?

0 – 1 punktów– prawdopodobieństwo infekcji paciorkowcem ropnym S.pyogenes jest niskie (≤6%). W tym przypadku brak jest wskazań do stosowania antybiotyku.

2 – 3 punktów – prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcowego jest umiarkowane (10–28%). Zaleca się wykonanie badania weryfikującego (wymaz mikrobiologiczny lub szybki test Strep A), a decyzję o zastosowaniu antybiotyku należy podjąć po uzyskaniu wyniku.

4 – 5 punktów – prawdopodobieństwo infekcji S.pyogenes jest duże (38–63%). Jak wyżej, również zaleca się wykonanie szybkiego testu Strep A lub posiewu wymazu z gardła w celu weryfikacji objawów. Można również równolegle z prowadzoną diagnostyką mikrobiologiczną rozpocząć antybiotykoterapię (odstawienie antybiotyku w razie ujemnego wyniku badań). Jak widać, w tym przypadku szybki pozwala natychmiast podjąć decyzję, bez konieczności oczekiwania na wynik.

Skale oceny ryzyka zachorowania na anginę paciorkowcową stosuje się pomocniczo, jednak szansę na pewne rozpoznanie lub wykluczenie tej infekcji dają jedynie badania.

Wykonanie wymazu z gardła pozwala na identyfikację bakterii

Pobranie wymazu z gardła wykonuje się w celu przeprowadzenia badania mikrobiologicznego – posiewu oraz identyfikacji bakterii (jeśli posiew okaże się dodatni). Wymaz pobiera się za pomocą specjalnej jałowej wymazówki, na której końcu znajduje się bawełniany wacik.

wymazówka do pobrania wymazu z gardła
Próbkę pobiera się z miejsca zmienionego chorobowo – w przypadku anginy jest to wymaz z migdałków i gardła.

pobranie wymazu z gardła

Następnie próbka trafia do laboratorium mikrobiologicznego, gdzie wykonuje się posiew na specjalne podłoże hodowlane. Jeżeli w pobranym z gardła wymazie znajdują się bakterie, to w zależności od typu drobnoustroju, hodowla i identyfikacja wymaga kilku – kilkunastu dni.

Jeżeli posiew wykaże, że za infekcję gardła jest odpowiedzialna bakteria S.pyogenes rozpoczyna się leczenie chorego antybiotykiem – penicyliną.

WIĘCEJ: skuteczne leczenie anginy bakteryjnej

W przypadku, gdy pacjent ma przeciwskazania do stosowania penicyliny (alergia na ten antybiotyk mogąca powodować wstrząs anafilaktyczny), wykonuje się dodatkowe badanie lekowrażliwości tzw. antybiogram. Pozwala on na wybranie do leczenia najskuteczniejszego, celowanego antybiotyku o jak najniższej dawce.

Czego unikać podczas pobrania wymazu?

Po pierwsze, przed pobraniem wymazu nie stosuj leków przeciwbakteryjnych, ponieważ może to spowodować zahamowanie wzrostu bakterii i uniemożliwić wykonanie posiewu. Po drugie, wymaz należy pobrać z obu migdałków co zwiększa czułość badania.

Jaka jest cena wymazu z gardła?

Cena badania w zależności od laboratorium czy punktu pobrań waha się od 25,00 zł do 55,00 zł. Oczywiście niższe ceny dotyczą identyfikacji jednego szczepu bakterii.

Czas oczekiwania na wynik to średnio 3 dni robocze.

Test na paciorkowce – jak działa Strep A test?

Alternatywą dla wymazu i badania mikrobiologicznego są szybkie testy wykrywające antygeny paciorkowca – najczęściej nazywane jako testy Strep A.

W odróżnieniu od posiewu, test można wykonać w każdej chwili, a na wynik czeka się zaledwie kilka minut. To sprawia, że w przypadku infekcji gardła można w bardzo krótkim czasie uzyskać wynik wykluczający lub potwierdzający obecność paciorkowca ropotwórczego S.pyogenes.

Czy test na obecność antygenów paciorkowca jest wiarygodny?

Tak, testy tego typu od wielu lat stosowane są przez lekarzy wielu specjalizacji. Wżywane są w szpitalach, przychodniach oraz gabinetach lekarskich.

Wiarygodność testów antygenowych jest wysoka i w zależności od producenta wynosi nawet > 96%.

W praktyce jest to bardzo dobry wynik, tym bardziej, że w przypadku takiego testu nie ma możliwości pomylenia materiału do badań.

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi ESCMID (Europejskie Towarzystwo Mikrobiologii Klinicznej i Chorób Zakaźnych) – ujemny wynik szybkiego testu nie wymaga dalszej weryfikacji. 

Główne zalety szybkiego testu

– test umożliwią uzyskanie szybkiej odpowiedzi, czy przyczyną bólu gardła jest angina wirusowa czy bakteryjna
– wykonanie testu umożliwia podjęcie skutecznego leczenia oraz uniknięcia ewentualnych powikłań
wynik uzyskiwany jest natychmiastowo, nie ma konieczności oczekiwania na wynik, test może zostać wykonany samodzielnie
– test możliwy do wykonania w przypadku dzieci
łatwa dostępność – testy można kupić w aptekach lub zapytać o nie w przychodni
– test może być wykonywany przez lekarza bezpośrednio w trakcie konsultacji lub przez pacjenta przed wizytą
– test może być przechowywany w domowej apteczce (temp. pokojowa)

test na paciorkowce

GDZIE KUPIĆ TEST?

Autor: mgr inż. Monika Byrska

Biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Studia ukończyła na Śląskim Uniwersytecie Medycznym oraz Politechnice Śląskiej. Posiada doświadczenie w dziedzinie medycyny laboratoryjnej z zakresu immunologii i autoagresji. Współautor działu Diagnostyka w magazynie farmaceutycznym „LEK W POLSCE”. Autor treści i artykułów eksperckich w PoradnikGemini.pl, Apteline.pl. Prelegent na kursach specjalizacyjnych dla farmaceutów na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.

Bibliografia:

[1] Kuchar E., Karlikowska-Skwarnik M.: Leczenie ostyrych stanów zapalnych gardła, Zakażenia xxi wieku 2018;1(4).
[2] Hryniewicz W.: Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, 2016. Wyd. Narodowy Instytut Leków: 45–63.
[3] Dziekiewicz M., Radzikowski A.: Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (2), p. 141–149.
[4]Gowin E., Horst-Sikorska W.: Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe? Farmacja Współczesna, 2012; 5: 83-89.
[5] Szczypa K.: Diagnostyka inwazyjnych zakażeń Streptococcus pyogenes, Laboratorium 11-12, 2104.