Sepsa nie jest chorobą, lecz gwałtowną reakcją organizmu na zakażenie. Najczęściej reakcja ta jest wywołana przez krążące w krwi bakterie oraz ich toksyny. Sepsa, szczególnie u dzieci nawet w 80% powstaje w wyniku zakażeń pozaszpitalnych. Bakterie cechujące się dużą zjadliwością i mogące wywołać sepsę to np. meningokoki, pneumokoki czy paciorkowce ropne. Te ostatnie mogą być również przyczyną wystąpienia paciorkowcowego wstrząsu toksycznego. Sepsa i wstrząs są bezpośrednim zagrożeniem dla życia z uwagi na postępującą niewydolność narządów – wątroby, serca, nerek czy płuc. Sprawdź, jakie badania diagnostyczne i objawy mogą wskazywać na ciężką infekcję bakteryjną.
Sepsa jest uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za globalny i duży problem zdrowotny. Każdego roku w wyniku sepsy umiera nawet 8 milionów ludzi.
Szacuje się, że w Polsce rocznie dochodzi do 50 000 przypadków sepsy, a współczynnik umieralności jest wyższy niż w przypadku zawału serca czy chorób nowotworowych.
Czym jest sepsa?
Definicja sepsy (posocznicy) brzmi następująco:
„Zagrażająca życiu dysfunkcja narządów, spowodowana nieprawidłową odpowiedzią organizmu na zakażenie”.
Oznacza to, że nie samo zakażenie jest niebezpieczne, a jego skutki prowadzące do niewydolności poszczególnych narządów. Sepsa to zakażenie uogólnione, często potocznie nazywane również zakażeniem krwi. Sepsa ma 3 poziomy nasilenia – sepsa, ciężka sepsa oraz wstrząs septyczny.
Część zakażeń związana jest z infekcją nabytą w szpitalu. Jednak zdarzają się również przypadki pozaszpitalne, które dotyczą głównie małych dzieci, młodzieży i ludzi młodych.
Jakie są objawy sepsy?
Zakażenie bakteryjne, którego konsekwencją może być sepsa w początkowej fazie infekcji bywa ciężkie do rozpoznania. Sepsa nie ma charakterystycznych objawów, które pozwolą jednoznacznie uchwycić początek choroby. Infekcja może przypominać objawy innych chorób takich jak grypa, przeziębienie czy infekcja układu pokarmowego (nieżyt żołądkowo-jelitowy). Jednak wraz z postępującym zakażeniem uogólnionym – stan zdrowia chorego bardzo szybko się pogarsza.
Nie można bagatelizować symptomów sepsy, ponieważ zakażenie uogólnione rozwija się gwałtownie i może doprowadzić do śmierci nawet w ciągu kilku godzin!
Objawy sepsy:
– zmiana temperatury ciała – gorączka (>38oC) lub hipotermia (<36oC)
– odmowa przyjmowania pokarmów
– odmowa przyjmowania pokarmów
– osłabienie, dreszcze, duszność
– wzrost tętna – powyżej 90 uderzeń serca na minutę
– przyspieszony oddech
– ból brzucha, wymioty, czasem biegunka
– oliguria i zwiększone pragnienie
– zaburzenia świadomości, omdlenie
– możliwe pojawienie się wybroczynowej wysypki skórnej (nie ustępuje po ucisku, ponieważ jest spowodowana przez małe zakrzepy krwi w naczyniach krwionośnych)
Sepsa u dzieci i niemowląt – objawy:
– bezdech i zaburzenia oddychania
– obniżenie napięcia mięśniowego
– nadmierna senność
– nagła zmiana usposobienia – drażliwość
– skąpomocz
– pojawiające się zmiany koloru skóry – sinica, blednięcia, zażółcenie powłok skóry
W przypadku nawet podejrzenia sepsy, zawsze udaj się pilnie do lekarza lub wezwij pogotowie ratunkowe, szczególnie jeżeli szybko nasilające się objawy ma dziecko!
Najgroźniejsze bakterie powodujące sepsę – gdzie można je „złapać”?
Mowa tutaj o zakażeniach pozaszpitalnych, w przypadku których nie ma jasno określonych czynników ryzyka zachorowania. Są to zakażenia uogólnione, które najczęściej występują u dzieci i młodych dorosłych.
Niestety bakterie, które mogą spowodować sepsę przenoszone są drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni z chorym lub nosicielem. Oznacza to, że tak samo „łatwo” złapać groźną infekcję prowadzącą do sepsy, jak np. powszechne zakażenie górnych dróg oddechowych.
Drogami zarażenia mogą być: bliski kontakt lub pocałunek, kaszel, kichanie, korzystanie z tych samych przedmiotów (naczynia, sztućce), spożywanie tej samej żywności czy napojów (np. picie z jednej butelki). Natomiast wśród dzieci jest to wspólna zabawa tymi samymi zabawkami.
Jakie bakterie są najgroźniejsze?
1. MENINGOKOKI – Neisseria meningitidis
Zakażenie wywołane przez meningokoki są rzadkie, natomiast są zdecydowanie najgroźniejsze. W przypadku ataku tych bakterii 1 na 5 osób umiera, a 1 na 3 doznaje ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (uszkodzenie mózgu, wymagająca amputacji martwica skóry rąk czy nóg). Wywołują inwazyjną chorobę meningokową, w przebiegu której w 8 na 10 przypadków występuje sepsa.
2. PNEUMOKOKI – Streptococcus pneumoniae
Dwoinka zapalenia płuc to bakteria, która jest czynnikiem etiologicznym powodującym m.in. zapalenie płuc, szczególnie w przypadku małych dzieci. Wrotami zakażenia dla pneumokoków są drogi oddechowe. Nosicielstwo pneumokoków jest największe u małych dzieci do 5 roku życia, może dotyczyć ono nawet 60% dzieci. Natomiast do większości groźnych zakażeń nie dochodzi podczas długotrwałego nosicielstwa, ale w następstwie kolonizacji nowym szczepem pneumokoka.
3. PAŁECZKI HEMOFILNE – Haemophilus influenzae (Hib)
Haemophilus influenzae typu powoduje najczęściej infekcje u noworodków oraz dzieci poniżej 6 roku życia. Bakteria ta rozprzestrzenia się gównie przez bezpośredni kontakt z chorym lub drogą kropelkową. Drobnoustrój ten jest przyczyna zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenia nagłośni (zwykle diagnozowane w grupie wiekowej od 2 do 7 lat oraz u dorosłych).
4. PACIORKOWIEC ROPNY – Streptococcus pyogenes
Dodatkowo paciorkowce grupy A mogą wywołać również paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego (STSS). Wstrząs toksyczny powstaje na skutek działania toksyn bakteryjnych tzw. egzotoksyn pirogennych czy „superantygenów”. W przypadku Streptococcus grupy A jest to toksyna paciorkowcowa Spe A.
Paciorkowiec grupy A wywołuje często występującą anginę ropną. Wstrząs paciorkowcowy rozwija się przeważnie na skutek zakażenia głębokiego mięśni i tkanki podskórnej – a te z kolei mogą powstać po nieleczonej anginie (zapaleniu gardła). Prawidłowe rozpoznanie zakażenia gardła pomaga uniknąć rozwoju ciężkich powikłań takich jak sepsa.
Więcej na temat anginy ropnej znajdziesz tutaj
Diagnostyka sepsy – jakie badania się wykonuje?
Wstępne postępowanie diagnostyczne w przypadku rozpoznawania sepsy poszukuje cech zakażenia. Natomiast najważniejszym badaniem potwierdzającym zakażenie i obecność bakterii w krwi jest wykonanie posiewu oraz hodowla mikrobiologiczna. Największym problemem przy tej metodzie diagnostycznej jest długi czas oczekiwania na wynik – laboratorium mikrobiologiczne podaje wstępne informacje najwcześniej po 2-3 dniach.
W rozpoznaniu sepsy duże znaczenie mają też badania diagnostyczne krwi:
– CRP – podniesienie stężenia nieswoistego markera stanu zapalnego
– Prokalcytonina – wysoki wzrost stężenia w przypadku infekcji bakteryjnej
– OB – przekroczenie normy odczynu opadania krwinek czerwonych OB
– Morfologia krwi
leukocyty >12000/ml lub <4000/ml, >10% pałeczek
trombocytopenia (obniżona liczba płytek krwi)
Autor: mgr inż. Monika Byrska
Biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Studia ukończyła na Śląskim Uniwersytecie Medycznym oraz Politechnice Śląskiej. Posiada doświadczenie w dziedzinie medycyny laboratoryjnej z zakresu immunologii i autoagresji. Współautor działu Diagnostyka w magazynie farmaceutycznym „LEK W POLSCE”. Autor treści i artykułów eksperckich w PoradnikGemini.pl, Apteline.pl. Prelegent na kursach specjalizacyjnych dla farmaceutów na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.
Bibliografia: