Szkarlatyna (płonica) to jedna z najpowszechniejszych chorób zakaźnych wywoływanych przez bakterie. Rocznie choruje na nią ponad 20 tysięcy osób, głównie dzieci. Za wystąpienie szkarlatyny odpowiedzialne są szczepy paciorkowca S.pyogenes– te same, które wywołują anginę ropną.
Szkarlatyna u dzieci może wystąpić bez uprzedniej infekcji gardła jako następstwo zakażenia innych tkanek np. w przypadku liszajca skóry. Osutkowa wysypka na skórze i gorączka to najbardziej charakterystyczne objawy szkarlatyny. Nieleczona infekcja może powodować powikłania – zapalenie ucha środkowego, nerek czy stawów. W przypadku potwierdzenia zachorowania konieczna jest antybiotykoterapia, a po leczeniu – kontrola zdrowia dziecka.
6 faktów na temat infekcji szkarlatyny
1. DZIECI – szkarlatyna najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, rzadziej rozwija się u dorosłych – praktycznie nigdy u niemowląt, dzieci to główna grupa pacjentów
2. ŻŁOBKI I PRZEDSZKOLA – to najczęstsze miejsca ognisk infekcji płonicą
3. BRAK ODPORNOŚCI PO ZACHOROWANIU – przebycie choroby nie gwarantuje odporności, można zachorować ponownie (lecz nie więcej niż 3 razy)
4. BRAK SZCZEPIONKI – na dzień dzisiejszy nie istnieje szczepionka przeciwko szkarlatynie
5. JESIEŃ-ZIMA – w okresie od stycznia do marca oraz od października do grudnia obserwuje się szczyty zachorowań
6. CHOROBY, Z KTÓRYMI MOŻNA POMYLIĆ SZKARLATYNĘ – to kiła, różyczka, odra, wysypkowa postać jersiniozy, zespół wstrząsu toksycznego, reakcje alergiczne na leki, ostra choroba retrowirusowa, choroba Kawasaki
Szkarlatyna u dziecka – jak można się zarazić?
Infekcje szkarlatyny wywołują te same patogeny, które są odpowiedzialne za anginę ropną – paciorkowce grupy A, wytwarzające toksynę erytrogenn. Jednak nie zawsze rozwój szkarlatyny poprzedza angina.
Wrotami zakażenia (czyli miejscem, w którym bakterie dostają się do organizmu) są błony śluzowe gardła oraz uszkodzona skóra.
Rezerwuarem paciorkowców S.pyogenes jest wyłącznie człowiek. Dlatego źródłami zakażenia w przypadku szkarlatyny są nosiciele (bezobjawowe nosicielstwo) oraz nieleczeni lub niewłaściwie leczeni chorzy na anginę.
Zarażamy się drogą kropelkową – poprzez bezpośredni kontakt oraz korzystanie z tych samych przedmiotów, w przypadku dzieci np. zabawek. Możliwe jest również zakażenie drogą pokarmową (zanieczyszczenie drobnoustrojami pokarmu) np. w sytuacji, gdy przygotowujący posiłek ma ropne zapalenie skóry wywołane przez paciorkowce.
Rozprzestrzenianiu się infekcji sprzyja przebywanie dzieci w dużych grupach (żłobki, przedszkola i szkoły) czy obniżenie standardów higieny. Osoba dorosła, która jest chora na anginę paciorkowcową często jest źródłem infekcji dla dziecka.
Pytanie, które bardzo często zadają rodzice „ile razy dziecko może zachorować na szkarlatynę”?
Odpowiedź brzmi, nie więcej niż 3 razy.
Za pojawienie się charakterystycznych objawów szkarlatyny (głownie wysypki i gorączki) odpowiedzialne są substancje produkowane przez paciorkowce – a dokładniej toksyna erytrogenna. Toksyna występuje w 3 różnych odmianach A, B oraz C.
Każde zachorowanie wiąże się z ekspozycją organizmu na 1, 2 lub 3 rodzaje toksyny. To zmusza organizm do produkcji przeciwciał, które chronią nas w chwili, kiedy kolejny raz jesteśmy zaatakowani przez bakterie. Dlatego na szkarlatynę można zachorować maksymalnie 3 razy.
Objawy szkarlatyny
Tak jak w przypadku anginy, najczęściej objawy pojawiają się nagle!
Objawy szkarlatyny to:
– drobnoplamista wysypka – ma kolor różowo-czerwony i pojawia się równocześnie z gorączką. Wysypka w pierwszej kolejności pojawia się na twarzy, szyi, pachach, pachwinach, klatce piersiowej i brzuchu, następnie pojawia się również na nogach. Na twarzy może mieć postać rumienia.
Uwaga – wysypki nie ma wokół ust i nosa, to miejsce nazywa się trójkątem Fiłatowa. Wysypka może pozostawać na skórze do kilku dni. Po ustąpieniu infekcji zmiany zaczynają się intensywnie łuszczyć
– przebarwiony, pokryty białym nalotem język, mogą pojawić się również lśniące czerwone punkty (powiększone brodawki smakowe)
– gorączka, ból głowy
– dreszcze, wzrost tętna
Szkarlatyna u dzieci – jak się ją leczy?
Płonica, jak wszystkie infekcje o podłożu bakteryjnym leczy się za pomocą antybiotyków (głównie penicyliny). Antybiotykoterapia może być prowadzona w domu. Dodatkowo dziecku podaje się leki przeciwgorączkowe oraz dba się o odpowiednie nawodnienie organizmu.
W przypadku bardzo ciężkiego przebiegu choroby lub podejrzenia wystąpienia powikłań lekarz może zdecydować o skierowaniu dziecka do szpitala – takie przypadki stanowią około 1%.
Co zbadać kontrolnie po przebyciu płonicy?
Główne znaczenie w wykrywaniu powikłań zakażenia paciorkowcowego ma badanie kliniczne. Szkarlatyna u dziecka może wywołać tzw. powikłania późne, które występują po 2-4 tygodniach po przebyciu ostrego zakażenia. Po tym czasie warto udać się z dzieckiem na wizytę kontrolną.
Badania laboratoryjne mogą okazać się niezwykle pomocne, głównie z uwagi na możliwość bezobjawowego przebiegu powikłań. U dziecka można wykonać:
– badanie ogólne moczu (szczególnie istotne, ponieważ pozwala sprawdzić czy nie doszło do zapalenia nerek)
– morfologię krwi
– oznaczenie poziomu białka CRP
– oznaczenie poziomu ASO
Autor: mgr inż. Monika Byrska
Biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Studia ukończyła na Śląskim Uniwersytecie Medycznym oraz Politechnice Śląskiej. Posiada doświadczenie w dziedzinie medycyny laboratoryjnej z zakresu immunologii i autoagresji. Współautor działu Diagnostyka w magazynie farmaceutycznym „LEK W POLSCE”. Autor treści i artykułów eksperckich w PoradnikGemini.pl, Apteline.pl. Prelegent na kursach specjalizacyjnych dla farmaceutów na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.
Bibliografia: