Kamienie migdałkowe (ang. tonsil stones) powstają często w następstwie zmian i chorób migdałków podniebiennych. Stwierdza się je u co 10 osoby, ich przyczyną jest często przebyta angina. Naturalna budowa migdałków podniebiennych i obecność w nich licznych zagłębień i krypt powoduje, że stają się one miejscem, w którym łatwo mogą rozwijać się stany zapalne. Po przebyciu anginy na powierzchni migdałów pozostaje blizna, która utrudnia czyszczenie się migdałka z resztek pokarmowych i bakterii. W ten sposób powstają złogi tzw. czopy retencyjne, a później kamienie migdałkowe.
Migdałki po anginie, a złogi
Migdałki biorą udział w mechanizmach odpornościowych organizmu. Budowa migdałka jest niejednorodna, każdy z nich ma w sobie średnio od 10-30 krypt. Liczne zagłębienia mają za zadanie zwiększyć powierzchnie migdałka, a tym samym powierzchnię, gdzie styka się układ limfatyczny i środowisko jamy ustnej. Krypty ulegają samooczyszczeniu w trakcie, kiedy mówimy oraz przełykamy ślinę.
Angina trwale zmienia migdałki
Angina zaburza funkcjonowanie i samooczyszczanie migdałków. Przewlekłe stany zapalne, najczęściej będące wynikiem infekcji bakteryjnej powodują zmianę struktury migdałka. W wyniku anginy ropnej migdałki powiększają się i włóknieją, a na ich powierzchni powstają liczne blizny. Naturalnie występujące w migdałkach kanały zwężają się, powodując zatrzymanie wydzieliny, jej zagęszczenie i nadkażenia bakteryjne. W migdałkach zaczynają nagromadzać się zarówno resztki pokarmów, komórki złuszczonego nabłonka, jak i komórki licznych bakterii. Dochodzi do powstania retencji (tzw. dedryt) i przewlekłego zastoinowego zapalenia migdałków podniebiennych. A kiedy złogi zastoinowe zaczynają się mineralizować i utwardzać, powstają kamienie migdałkowe.
Zdarza się, że pacjenci zauważając pierwszy raz kamienie mylą je z nalotami ropnymi w przebiegu anginy. W przypadku złogów nie działają środki farmakologiczne, w tym antybiotykoterapia.
Z czego składają się kamienie migdałkowe
Utwardzona, zmineralizowana wydzielina i złogi w migdałkach przyjmują postać stałych, często dużych (od 1mm, do nawet 2 cm średnicy) kamieni. Mają one jasny kolor – najczęściej kremowy lub żółty, czasem zielony. Jeżeli kamień migdałkowy jest duży może powodować dyskomfort i uczucie obecności ciała obcego w gardle.
Ich charakterystyczną cechą jest halitoza – powstawanie przykrego, cuchnącego zapachu z ust z uwagi na zachodzące procesy gnilne (przy udziale bakterii beztlenowych). W wyniku zastoju treści w migdałkach wydzielają się również lotne związki siarki oraz dwuamina.
Złogi w migdałkach składają się z:
1. Resztek pokarmów – z uwagi na obecność migdałków w bliskim kontakcie ze szlakiem pokarmowym
2. Komórek układu immunologicznego – głównie leukocytów (białych krwinek) z tkanki limfatycznej migdałka, biorących udział w reakcjach odpornościowych
3. Złuszczonych komórek nabłonka, pokrywającego cały migdałek
4. Bakterii – często będących patogenami
5. Cholestyny w formie kryształów
Jak się ich pozbyć?
Rzadko, pojawienie się kamieni jest jednorazowe i incydentalne. Raczej mają one tendencje do stałego odtwarzania się. Jeżeli struktura migdałka jest uszkodzona w wyniku przewlekłej lub nawracającej anginy – złogi po opróżnieniu i wyczyszczeniu krypty, zapełnią się na nowo. Na powtórne wytworzenie kamienia w krypcie wystarczą zaledwie 2-3 tygodnie.
Często duże kamienie usuwane są mimowolnie przy np. kaszlu. Stosuje się również metodę wyciskania lub płukania wodą przy użyciu irygatora. W skrajnych przypadkach, gdy codzienna higiena jamy ustnej nie poprawia komfortu pacjenta – lekarz może zasugerować operacyjne usunięcie migdałków. Zapobiega to również nawracaniu angin. Stosuje się również zabieg kryptolizy – czyli spłycenia i zmniejszenia krypt migdałkowych.
Autor: mgr inż. Monika Byrska
Biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Studia ukończyła na Śląskim Uniwersytecie Medycznym oraz Politechnice Śląskiej. Posiada doświadczenie w dziedzinie medycyny laboratoryjnej z zakresu immunologii i autoagresji. Współautor działu Diagnostyka w magazynie farmaceutycznym „LEK W POLSCE”. Autor treści i artykułów eksperckich w PoradnikGemini.pl, Apteline.pl. Prelegent na kursach specjalizacyjnych dla farmaceutów na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.
Bibliografia: